نتایج پیمایش رفتارهای مصرفی در سال ۱۳۹۶ نشان میدهد که در ایران حدود ۶۶درصد از کودکان ۳ تا ۵ ساله از وسایل الکترونیکی مانند گوشی هوشمند و تبلت استفاده میکنند. در ۲۷درصد موارد وسیله برای خود کودک است، در ۶۶درصد از آن پدر و مادر و ۷درصد برای خواهر و برادر بوده است. ۴درصد کودکان از شش‌ماهگی از ابزارهای ارتباطی استفاده میکنند و ۱۴درصد از آنها از یک‌سالگی با این ابزارها آشنا شده و از آنها استفاده میکنند. بیشترین تعداد کودکان که ۳۰ درصد آنها را شامل میشود از دوسالگی، ۲۸درصد از سه‌سالگی و ۲۰ درصد از چهارسالگی استفاده از این ابزارها را آغاز کرده‌اند.
آمارهای فوق نشان دهنده مصرف بالای کودکان ایرانی از تبلت، گوشی هوشمند و تلویزیون است. زمان مصرف اکثر کودکان ایران از وسایل الکترونیکی بیشتر از حد مجاز است و این آمار نشان میدهد که نظارت والدین بر میزان مصرف فرزندانشان از ابزارهای الکترونیکی پایین است.
اما صبر کنید، استفاده از ابزارهای الکترونیکی ارتباطی به طور مطلق آسیب‌زا نیستند بلکه با کنترل زمان استفاده کودک از این ابزار، چه بسا میتواند سودمندی و رشد در پی داشته‌باشد.
تربیت کودک با کمک تبلت، گوشی هوشمند و تلویزیون
تبلت، گوشی هوشمند و تلویزیون کارکرد زیادی در فرایند فرزندپروری در زندگی مدرن دارند. والدین و مربیان به کمک این ابزار از به روزترین دستاوردهای علمی حیطه تربیت کودک آگاه میشوند. با کارشناسان و روانشناسان کودک ارتباط برقرار میکنند و تازهترین فنون فرزندپروری را یاد میگیرند. نقش این ابزارها در افزایش مهارت والدگری افراد بسیار مثبت است.
شناخت کافی از این ابزارها، فواید، معایب و نحوه مدیریت زمان استفاده از آنها امری مهم برای تربیت کودک است که والدین باید به آن توجه کنند.
فواید استفاده از تبلت و گوشی هوشمند برای کودک
- تقویت استقلال و خودآموزی در کودک
بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۰ در دانشگاه نیوهمشایر انگلستان بر روی کودکان ۳ تا ۶ ساله انجام شد کودکانی که از تبلت استفاده میکنند مستقل‌تر هستند. این کودکان قابلیت خودآموزی بیشتری دارند. این خودآموزی نسبت به روشهای سنتی القایی، مهارتهای نوشتاری و طراحی کودکان را بیشتر افزایش میدهد.
- افزایش سرعت عمل و تصمیمگیری در کودک
زمان طی کردن مراحل مختلف بازی در تبلت و گوشی هوشمند نسبت به بازیهای واقعی کم است. این زمان کم، فرصت خطا کردن را کاهش میدهد. کودک باید در لحظه تصمیم بگیرد و عمل کند. این محدودیتها، قدرت تصمیمگیری و سرعت عمل را در کودک افزایش میدهد.
- افزایش رشد مغزی در کودک
برنامههای تبلت و گوشی هوشمند، سرعت عمل را در کودکان افزایش میدهند. این برنامهها قدرت یادگیری کودک را زیاد میکنند. افزایش سرعت عمل و یادگیری، رشد مغزی کودکان را بیشتر میکند.
- تقویت مدیریت زمان در کودک
برنده شدن در بازیهای تبلت و گوشی هوشمند باعث ایجاد حس لذت در کودک میشود. کودک برای رسیدن به این لذت، زمان کمی را برای طی کردن مراحل در بازی دیجیتالی در اختیار دارد. او باید این زمان کم را مدیریت کند. کودک بعدها توانایی مدیریت زمان را در زندگی و برای اتفاقات واقعی هم به کار میبرد.
- رشد قوه استدلال در کودک
طبق تحقیقاتی که سال ۲۰۱۷ در دانشگاه والدن بر روی کودکان ۴ تا ۸ ساله انجام شد، بازی با تبلت میتواند مهارت مفهومسازی کودک را بیشتر کند. مفهومسازی بر ادراک کودک تاثیر مثبت دارد و عملکرد کودک را در امر استدلال افزایش میدهد.
معایب استفاده از تبلت و گوشی هوشمند برای کودک
- ایجاد مشکلات حسی و حرکتی در کودک
استفاده بیش از حد از تبلت، گوشی هوشمند و تلویزیون مشکلات حسی و حرکتی حادی در کودکان ایجاد میکند. این مشکلات به دلیل عدم هماهنگی بین اندامهای مختلف در اثر کمتحرکی در کودک رخ میدهد. مشکلات حسی و حرکتی رشد روانی کودک را هم با اختلال مواجه میکند.
- کاهش مهارتهای اجتماعی
تکرار بازی با تبلت و گوشی هوشمند به دلیل جذابیتهای بصری موجب ایجاد وابستگی در کودک میشود. این وابستگی کودک را به تنها بازی کردن ترغیب میکند. تنهایی مهارتهای اجتماعی کودک را کاهش میدهد و موجب کمبود اعتماد به نفس در کودک میشود.
- تقلید و کاهش خلاقیت کودک
یکی از عوامل رشد کودک، ساختن شکلها و ابزارهای مختلف با وسایل بازی واقعی است. تبلت و گوشی هوشمند همه چیز را در کمترین زمان در اختیار کودک قرار میدهد. کودک دیگر تلاش نمیکند و خلاقیتش به مرور کاهش مییابد.
این اتفاق در مورد تلویزیون نسبت به سایر ابزار الکترونیکی بیشتر صادق است. با این که انجمن متخصصین اطفال آمریکا میگوید که کودکان پیش از دو سالگی نباید از به هیچ نمایشگری نگاه کنند. اما تقریبا ۹۰ درصد کودکان تا قبل از دو سالگی به طور منظم تلویزیون نگاه میکنند. زمان مشاهده تلویزیون به تدریج با افزایش سن کودک بیشتر میشود و میزان تقلید کودک از برنامههای تلویزیونی افزایش مییابد. برای مثال کودکان یک ساله قادر به الگو برداری از بازیگران برنامه های محبوب خود هستند. اگر بازیگر مورد نظر به جسمی واکنش منفی نشان دهد، کودک نیز این عکس العمل احساسی را دریافت کرده و رفتاری مشابه از خود بروز می دهد.
- کاهش اعتماد به نفس کودک
دکتر حسن فیروزی روانپزشک و رواندرمانگر کودکان معتقد است کاهش اعتماد به نفس کودک از معایب استفاده از تکنولوژی است و در اینباره میگوید: کودک باید بتواند به اسباب بازی مسلط باشد و دائما برنده شود تا احساس توانمندی کند و اعتماد به نفسش بالا رود؛ در بازیهای تبلت و گوشی هوشمند این اتفاق نمی‌افتد و کودک پیاپی دچار شکست میشود، درنتیجه اعتماد به نفس او پایین می‌آید.
