کودکی در ایران: مطالعه طولی رشد کودکان ایرانی

نویسنده: مونا مهدیان

کارشناسی ارشد روان­شناسی تربیتی، دانشگاه خوارزمی

چکیده:

در این مقاله پس از معرفی اجمالی پژوهش مطالعه طولی رشد کودکان ایرانی، به بررسی گروه نمونه از پنج شهر تهران، بندرعباس، مشهد، تبریز و زرند که بر اساس روش تصادف طبقه‌ای و عواملی چون تنوع جغرافیایی و دوزبانگی انتخاب شده‌اند پرداخته می‌شود. سپس ابزارهای استفاده شده در موج یک و دوی مطالعه بررسی شده و در نهایت برخی از نتایج پژوهش منتشر شده است.  

“کودکی در ایران” یک مطالعه طولی هشت ساله است که به منظور بررسی ساحت­های مختلف رشد کودکان از پیش­دبستان (۴ سالگی) تا انتهای دبستان (۱۲ سالگی) طراحی شده و هدف اصلی آن تبیین ارتباط میان دو نوع داده: الف) ویژگی‌های فردی، خانوادگی و جمعیت­شناختی هر کودک و نیز بافتارهای رشد (مثلاً خانه، پیش‌دبستانی، مهدکودک و دبستان) و ب) داده‌های حاصل از رشد کودکان در ساحت­های شناختی، اجتماعی هیجانی، معنوی، فرهنگی، جسمی، سلامت، و اقتصادی است تا از این طریق گستره و کیفیت عوامل متنوع مؤثر بر یادگیری و کیفیت زندگی کودکان تبیین شود. گروه نمونه ۵۰۱ کودک از ۵ شهر تهران، بندرعباس، تبریز، مشهد و زرند است که بر اساس روش تصادفی طبقه­ای انتخاب شدند تا علاوه بر امکان بررسی تأثیرات عوامل مختلف در ساحت‌های رشدی گردآوری داده‌ها از سطوح اقتصادی و اجتماعی مختلف، تنوع جغرافیایی و دو زبانگی لحاظ شود. از این تعداد ۵/۷۳ درصد کودکان مهدکودکی یا پیش­دبستانی و ۵/۲۶ درصد کودکانی غیر مهدکودکی یا پیش‌دبستانی بودند. دختران ۴۹ درصد و پسران ۵۱ درصد نمونه را تشکیل داده­­اند. داده‌ها با مجموعه متنوعی از ‌ابزارهای مشاهده‌ای، پرسشنامه، آ زمون‌های عملکردی و  تست گردآوری شد.

در این مطالعه استفاده از ۸ بازی­ رایانه­ای (بنتن[۲۴]، انگری­بردز[۲۵]، پس[۲۶]، پو[۲۷]، فیفا[۲۸]، ایرپورت سیمیولیشن[۲۹]، ور ایز مای واتر[۳۰]، و ساب­وی سرف[۳۱]) و ۷ وسیله الکترونیکی (رایانه، تبلت، موبایل، پلی استیشن، ام­پی­تری­پلیر، ایکس باکس، و پی­اس­پی) و میزان دسترسی کودکان به آن­ها در خانه و نیز رابطه آن با متغیرهای جمعیت­شناختی و فردی کودکان مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد ۸/۹۴ درصد کودکان از وسایل الکترونیکی استفاده می­کنند. به گونه کلی ۸/۵۰ درصد از کودکان از رایانه، ۶۹/۸ درصد از موبایل، ۵/۳ درصد از ایکس­باکس، ۱/۱۲ درصد از پلی­استیشن، ۴/۱۰ درصد از ام­پی­تری­پلیر، ۶/۷ درصد از پی­اس­پی و ۴/۳۸ درصد از تبلت استفاده می­کنند.

بررسی وضعیت مالکیت وسایل الکترونیکی نشان داد ۷/۱۰ درصد از کودکان رایانه شخصی دارند و ۶/۵۲ درصد از آن­ها از رایانه خانواده خود استفاده می­کنند، در حالی که ۸/۲۷ درصد از خانواده­ها رایانه دارند ولی کودک اجازه استفاده ندارد و ۹/۸ درصد از خانواده­ها رایانه ندارند. هم­چنین ۲/۷ درصد از کودکان موبایل شخصی دارند و ۱/۶۹ درصد از آن­ها از موبایل خانواده استفاده می­کنند، کودکان ۱/۴ درصد از خانواده­هایی که موبایل دارند اجازه استفاده از آن را ندارد و تنها ۶/۱۹ درصد از خانواده­ها موبایل ندارند. نتایج نشان داد ۲/۳ درصد از کودکان ایکس­باکس شخصی دارند و ۶/۴ از آن­ها از ایکس­باکس خانواده استفاده می­کنند، کودکان در  ۸/۹۰ درصد از خانواده­هایی ایکس­باکس دارند اجازه استفاده از آن را ندارد و تنها ۴/۱ درصد از خانواده­ها ایکس­باکس ندارند. ۵/۱۱ درصد از کودکان پلی استیشن شخصی دارند و ۹ درصد از آن­ها از پلی­استیشن خانواده خود استفاده می­کنند، کودکان در ۴/۷۷ درصد از خانواده­هایی که پلی­استیشن دارند حق استفاده ندارند. فقط ۲ درصد از خانواده­ها پلی­استیشن ندارند. تنها ۳ درصد از کودکان ام­پی­تری­پلیر شخصی دارند و ۵/۱۳ از ام­پی­تری­پلیر خانواده استفاده می­کنند، در حالی که ۷۷ درصد از خانواده­ها ام­پی­تری­پلیر دارند ولی کودک اجازه استفاده از آن را ندارد. افزون ‌بر این ۸/۱۰درصد از کودکان پی­اس­پی شخصی دارند و ۳/۳ از  پی­اس­پی خانواده استفاده می­کنند، در حالی که ۹/۸۴ درصد از خانواده­ها پی­اس­پی دارند ولی کودک اجازه استفاده از آن را ندارد. سرانجام ۶/۲۳ درصد از کودکان تبلت شخصی دارند و ۵/۲۱ از آن­ها از تبلت خانواده خود استفاده می­کنند، در حالی که ۶/۵۲ درصد از خانواده­ها تبلت دارند ولی کودک اجازه استفاده از آن را ندارد .

بررسی بازی­های رایانه­ای نشان داد ۵۶ درصد کودکان بندرعباس، ۱/۷۷ درصد کودکان تبریز، ۷۵ درصد کودکان تهران، ۵/۵۴ درصد کودکان زرند، و ۶۶ درصد کودکان مشهد بازی بن­تن را انجام­ می­دهند. هم­چنین ۳۸ درصد کودکان بندرعباس، ۳/۵۸ درصد کودکان تبریز، ۱/۵۲ درصد کودکان تهران، ۷/۵۹ درصد کودکان زرند، و ۴/۵۶ درصد کودکان مشهد بازی انگری­بردز را انجام می­دهند. در ارتباط با بازی پس نتایج نشان داد که ۶۶ درصد کودکان بندرعباس، ۸/۹۵ درصد کودکان تبریز، ۶/۸۲ درصد کودکان تهران، ۶/۷۶ درصد کودکان زرند، و ۸۴ درصد کودکان مشهد این بازی را انجام می­دهند. نتایج نشان داد ۶۳ درصد کودکان بندرعباس، ۷/۹۱ درصد کودکان تبریز، ۶/۸۰ درصد کودکان تهران، ۴/۷۱ درصد کودکان زرند، و ۹/۸۱ درصد کودکان مشهد بازی فیفا را انجام می­دهند. در ارتباط با بازی پو نتایج بررسی­ها نشان داد ۴۸ درصد کودکان بندرعباس، ۲/۸۱ درصد کودکان تبریز، ۹/۵۶ درصد کودکان تهران، ۸/۶۸ درصد کودکان زرند، و ۶/۶۰ درصد کودکان مشهد این بازی را انجام می­دهند. در بندرعباس ۶۵ درصد کودکان، در تبریز ۱۰۰ درصد کودکان، در تهران ۳/۸۳ درصد کودکان، در زرند ۷۴ درصد کودکان، و در مشهد ۸۴ درصد کودکان بازی ایرپورت سیمیولیشن را انجام می­دهند. نتایج نشان داد ۶۱ درصد کودکان بندرعباس، ۶/۸۹ درصد کودکان تبریز، ۶/۷۳ درصد کودکان تهران، ۶/۷۶ درصد کودکان زرند، و ۸/۷۹ درصد کودکان مشهد بازی ساب­وی سرف را انجام می­دهند. در ارتباط با بازی ور ایز مای واتر نیز نتایج نشان داد که ۶۷ درصد کودکان بندرعباس، ۹/۹۷ درصد کودکان تبریز، ۹/۸۱ درصد کودکان تهران، ۳/۷۵ درصد کودکان زرند، و ۱/۸۵ درصد کودکان مشهد این بازی را انجام می­دهند.

در ادامه نتایج بررسی­ها نشان داد ۸/۵۹ درصد پسران و ۵/۷۲ درصد دختران بن­تن، ۴/۴۹ درصد پسران و ۵/۵۴ درصد دختران انگری بردز، ۹/۸۰ درصد پسران و ۴/۷۸ درصد دختران پس، ۵/۷۵ درصد پسران و ۹/۷۷ درصد دختران فیفا، ۶۶ درصد پسران و ۱/۵۴ درصد دختران پو، ۷/۸۱ درصد پسران و ۵/۷۷ درصد دختران ایرپورت سیمیولیشن، ۳/۷۶ درصد پسران و ۱/۷۲ درصد دختران سابوی سرف، ۳/۸۱ درصد پسران و ۴/۷۸ درصد دختران ور ایز مای واتر را بازی می­کنند.

هم­چنین ۴/۷۰ درصد کودکان مهدکودکی و ۳/۵۳ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی  بنتن، ۸/۵۲ درصد کودکان مهدکودکی و ۲/۴۹ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی انگری بردز، ۳/۸۳ درصد کودکان مهدکودکی و ۷/۶۹ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی پس، ۸/۷۹ درصد کودکان مهدکودکی و ۶۸ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی فیفا، ۶/۶۳ درصد کودکان مهدکودکی و ۸/۵۰ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی پو، ۶/۸۳ درصد کودکان مهدکودکی و ۹/۶۸ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی ایرپورت سیمیولیشن، ۴/۷۷ درصد کودکان مهدکودکی و ۶/۶۵ درصد کودکان غیر مهدکودکی بازی ساب­وی سرف، و ۶/۸۳ درصد کودکان مهدکودکی و ۷/۶۹ درصد کودکان غیر مهدکودکی ور ایز مای واتر بازی می­کنند.

یافته­های این پژوهش می­تواند به سیاست­گذاران، متخصصان، و مربیان در حوزه­ی تعلیم و تربیت کودک و هم­چنین والدین کمک کند تا با وضعیت موجود کودکان ایرانی آشنا شده و برای بهبود آن تلاش کنند.

[۱]. Growing up in IRAN: Longitudinal study of Iranian children’s

[۲].  Early Childhood Environment Rating Scale (ECERS)

[۳].Home Learning Environment

[۴]. Home Learning Environment. Observation (HLE. O)

[۵]. Home Learning Environment. Questionnaire (HLE. Q)

[۶]. Home Learning Environment. Task (HLE. T)

[۷]. Home Learning Environment. Log (HLE. L)

[۸]. Kindergarten Inventory of Social Emotional Tendencies (KIST)

[۹]. Test of Language Development (TOLD)

[۱۰]. Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence (Wechsler)

[۱۱]. Demographic Questionnaire

[۱۲]. Early Literacy Skills Test Battery (ELST)

[۱۳]. Early Math Skills

[۱۴]. Home Literacy Environment

[۱۵]. Foreign Language

[۱۶]. Physical Activity

[۱۷]. Self-control

[۱۸]. Religiosity

[۱۹]. Approach to Learning

[۲۰]. Information and communication technology (ICT)

[۲۱].  Reading Skills

[۲۲]. Math Achievement

[۲۳]. Science Achievement

[۲۴]. Ben Ten

[۲۵]. Angry Birds

[۲۶]. PES

[۲۷]. Pooh

[۲۸]. FIFA

[۲۹]. Airport Simulation

[۳۰]. Where is my Water

[۳۱]. Subway Surf